Χτύπα με κ εσύ αφού λες πως μ’ αγαπάς

Αυτή είναι μια φράση ενός παιδιού 5 χρονών. Την είπε κλαίγοντας, φωνάζοντας και χτυπώντας με πριν πολλά χρόνια στα πλαίσια μιας συνεδρίας εκφράζοντας την άρνησή του να ολοκληρώσει ένα παιχνίδι επειδή έχανε. Αφού είπε την παραπάνω φράση φωνάζοντας , σταμάτησε απότομα κάθε κίνηση σα να πάγωσε και στα δευτερόλεπτα που ακολούθησαν της αντίδρασής μου που ήταν να κάνω πίσω και να κάτσω στο πάτωμα σήκωσε το χέρι του σε θέση άμυνας μπροστά στο πρόσωπό του. 

Δεν έχει τόσο σημασία η ηλικία και η διαδικασία που ακολούθησε όσο η σοκαριστική ανακάλυψη ότι αυτό το παιδί είχε συνδέσει την έκφραση της αγάπης και με σωματική βία. Όπως αποκαλύφθηκε στη συνέχεια στις πάρα πολύ συχνές και εξαιρετικά έντονες εκρήξεις θυμού που εκδήλωνε στο σπίτι απέναντι στους γονείς του και την μικρότερη αδερφή του, η αντίδραση του μπαμπά συχνά ήταν και η σωματική βία. Κατόπιν συνήθως ακολουθούσαν κλάματα, αγκαλιές, συναισθηματική και σωματική εγγύτητα και λεκτικά σχόλια όπως « Δεν θέλω να σε χτυπάω, σε αγαπάω πολύ» , «δεν ήσουν καλό παιδί»,  «προσπαθώ να σε βοηθήσω», « μην με κάνεις να σε χτυπάω , ο μπαμπάς και η μαμά σ’ αγαπάνε». 

Δεν είναι μια μεμονωμένη και σπάνια περίπτωση, όμως είναι ενδεικτική -αν και ακραία-  της σύγχυσης που προκαλείται σ’ ένα παιδί όταν λαμβάνει τόσο μπερδεμένα μυνήματα. Σε χτυπάω γιατί σε αγαπάω. Εσύ με κάνεις να σε χτυπάω. Σε βοηθάω.

 Και μετά προσπαθούμε να οριοθετήσουμε τις παρορμητικές συμπεριφορές των παιδιών, αναρωτιόμαστε γιατί δεν μπορούν να παίξουν λειτουργικά με άλλα παιδιά, γιατί χτυπάνε τα αδέρφια τους ή / και τους συμμαθητές τους, γενικότερα γιατί παρουσιάζουν ακατάλληλη συναισθηματική και κοινωνική συμπεριφορά. 

Ας σκεφτούμε τί μήνυμα έλαβε αυτό το παιδί από τη νηπιακή του ηλικία. Σε χτυπάω γιατί σε αγαπάω. Εσύ φταις που σε χτυπάω και μετά με κάνεις να νιώθω πολύ λυπημένος. Ο τρόπος να έρχομαι κοντά σου και να σου δείχνω την αγάπη μου με σφιχτές αγκαλιές,  χάδια και φιλιά είναι αφού έχεις εκδηλώσει αρνητικές συμπεριφορές κι εγώ  σου έχω φωνάξει, σε έχω τρομοκρατήσει, σε έχω απειλήσει , σου έχω πει σκληρά λόγια, σε έχω χαρακτηρίσει, σε έχω χτυπήσει.

 Δεν είναι εύκολο να καταλάβει ένας γονιός τον κύκλο της συμπεριφοράς ως επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Δεν είναι ένας κακός γονιός που δεν αγαπάει το παιδί του, αν και η σωματική βία είναι καταδικαστέα σε κάθε περίπτωση. Είναι ένας γονιός που κάποτε ήταν παιδί,  που δέχτηκε ή όχι  φροντίδα και αγάπη, που είδε κι εκείνος κάποια συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφοράς, τα μιμήθηκε, τα αναπαρήγαγε  μερικώς ή ολοκληρωτικά στις διαπροσωπικές του σχέσεις, τα ενσωμάτωσε στον γονεϊκό του ρόλο. 

Είναι πλέον ευρέως γνωστό από ποικίλες έρευνες ότι τα παιδιά που έχουν αναπτύξει θετική αυτοαντίληψη και έχουν καλλιεργήσει την ενσυναίσθηση δηλαδή την κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων των άλλων είναι τα παιδιά που έχουν βιώσει  θετικές αλληλεπιδράσεις με τους γονείς και τους φροντιστές τους, όταν με άλλα λόγια οι σημαντικοί Άλλοι –γονείς, φροντιστές- έχουν ανταποκριθεί έγκαιρα και με ευαισθησία στις ανάγκες τους. Στην αντίθετη περίπτωση, οι δυσλειτουργικές σχέσεις παιδιών – γονιών /φροντιστών κατά την πρώιμη παιδική ηλικία σχετίζονται με προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών,  με δυσκολία στην ρύθμιση των συναισθημάτων τους και την σύναψη δυσλειτουργικών σχέσεων με τους άλλους. 

Τί είναι οι συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες

Οι κοινωνικές δεξιότητες είναι ένα σύνολο δεξιοτήτων που αφορούν στους κάτωθι τομείς: 

• Αυτοέλεγχος – Αυτοεκτίμηση
• Ρύθμιση και διαχείριση συναισθημάτων 
• Διαπροσωπικές σχέσεις 
• Επικοινωνία 

Αποτελούν δεξιότητες ζωής και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη και την ενηλικίωση των παιδιών και συντελούν στην ομαλή προσαρμογή τους στο περιβάλλον στο οποίο ζουν και αλληλεπιδρούν, είτε είναι το σπίτι, το πλαίσιο μέσα στο οποίο ξεκινούν οι πρώτες σχέσεις, είτε το σχολείο,  όπου οι σχέσεις συστηματικοποιούνται. 

Ένα παιδί που δημιουργεί και διατηρεί διαπροσωπικές σχέσεις, που επικοινωνεί λειτουργικά με τους άλλους, νιώθει υπευθυνότητα, ακολουθεί γενικούς κανόνες και ένα προσωπικο σύστημα αξιών, αποδέχεται τους άλλους, δηλώνει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του με κατάλληλους και κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους και διατηρεί μια θετική εικόνα για τον εαυτό του, είναι ένα παιδί με ανεπτυγμένες συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες.