Κρίσεις Πανικού. ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ή ΔΩΡΟ?
Καθημερινά έρχονται στο γραφείο μου άνθρωποι με «σύμπτωμα» τις κρίσεις πανικού, και με αίτημα πως θα τις αντιμετωπίσουν. Πολλές φορές μάλιστα αναζητούν επίμονα ένα τρόπο να τις σταματήσουν όσο πιο γρήγορα γίνεται. Αναγνωρίζοντας φυσικά πως δεν είναι μία καθόλου εύκολη κατάσταση ειδικά όταν επαναλαμβάνεται, αναρωτιέμαι προσκαλώντας τον συμβουλευόμενο/η να ρίξει τον φακό για λίγο μέσα του:
«Eίσαι σίγουρος/η πως θέλεις να σταματήσεις το μήνυμα που σου λέει ο εαυτός σου για να σε προστατεύσει;»
«Και αν ναι, τι θα γίνει με την κατάσταση που ανάγκασε τον εαυτό σου να πατήσει το κουμπί του συναγερμού;»
Το άγχος αποτελεί μια εμπειρία γνωστή σε όλους τους ανθρώπους, η οποία λειτουργεί ως προειδοποιητικός μηχανισμός ασφαλείας. Οι εκδηλώσεις του άγχους, όπως η κρίση πανικού, είναι επομένως δυνατό να ειδωθούν ως σήματα κινδύνου που εκπέμπει ο οργανισμός, όταν βρίσκεται σε απειλητικές ή αβέβαιες καταστάσεις. (Hoehn-Saric & McLeod, 1988)
Η πρώτη μου κρίση πανικού με βρήκε στο σαλόνι του σπιτιού μου το βράδυ μίας παραμονής πρωτοχρονιάς. Πριν λίγες μέρες είχα χάσει τον πατέρα μου κάτι που εκτός από το πένθος, τον θυμό και την θλίψη, ανακίνησε πολλά συναισθήματα που έκανα πως δεν βλέπω. Η μάλλον για την ακρίβεια ίσως έβλεπα, αλλά δεν εξέφραζα. Τα συμπτώματα ήταν σχεδόν όλα που αναφέρονται σε διάφορες βιβλιογραφίες, ταχυπαλμία, άγχος, σαν να μην έφτανε ο αέρας, μούδιασμα, και φόβος πως θα πεθάνω. Διήρκησε περίπου 20 λεπτά και όταν πέρασε ένιωθα πως είχα να κοιμηθώ μέρες. Με είχε εξαντλήσει πλήρως.
Μετά από κάποιες μέρες άρχισα να επεξεργάζομαι την κατάσταση που βρισκόμουν και τι ακριβώς διαπραγματευόμουν πριν ξεκινήσει η κρίση πανικού. Τότε μου ήρθαν στο μυαλό μου τα λόγια μίας εκπαιδεύτριας, «Tα συναισθήματα είναι σαν τους καλεσμένους. Χτυπάνε το κουδούνι μέχρι να ανοίξεις και να τα καλωσορίσεις. Αν δεν το κάνεις, απλά θα συνεχίσουν να χτυπάνε… και ίσως μπουν και χωρίς να ρωτήσουν»
Διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα που εμφανίζουν κρίσεις πανικού, δυσκολεύονται στη διαχείριση διαπροσωπικών συγκρούσεων, καθώς τους δημιουργούν συναισθήματα απώλειας ελέγχου (Williams et al., 1997). Σύμφωνα με τον Bowlby (1973), οι διαφορετικοί τύποι αγχωδών διαταραχών έχουν τις ρίζες τους στις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, σε σχέση με τη διαθεσιμότητα ή μη των ατόμων πρόσδεσης. Μη διαθέσιμοι φροντιστές, ή μη συστηματικά διαθέσιμοι φροντιστές, φαίνεται να συμβάλλουν στην ανάπτυξη συμπτωμάτων άγχους (Cassidy, 1995).
Στο ασφαλές περιβάλλον της θεραπευτικής διαδικασίας άρχισα να καταλαβαίνω τι ρόλο είχα πάρει σαν παιδί, και τι ευθύνες ασυνείδητα ανέλαβα για να «ξεκουράσω» τους γονείς μου. Μία άλλη εκπαιδεύτρια μου τα ονομάζει «τα αόρατα σχοινιά» που πολλές φορές μεταφέρονται από γενιά σε γενιά και δένουν ολόκληρες οικογένειες ακόμα αν μένουν σε διαφορετικές ηπείρους. Μπόρεσα να αντικρύσω τις αξίες και τις πεποιθήσεις της οικογένειας μου και να αντιληφθώ πότε συγκρούονται με τις δικές μου αξίες και πεποιθήσεις. Ο χαμός του πατέρα μου ανάγκασε το οικογενειακό μου σύστημα να ισορροπήσει εκ νέου σε μία καινούρια θέση άλλοτε πιο εκτεθειμένο και άλλοτε πιο σφικτό και δύσκαμπτο. Και στην προσπάθεια μου να βρω πάλι την θέση μου ήρθα αντιμέτωπος με συναισθήματα που δεν γνώριζα, με ρόλους και ευθύνες, με συμμαχίες και συγκρούσεις που ασυνείδητα κάπου είχαν κρυφτεί. Το κοινό που είχαν όλα αυτά είναι πως όταν αποφασίσουν να εκφραστούν εμείς δεν έχουμε κανένα απολύτως έλεγχο στο πως θα το κάνουν. Μπορεί να είναι μία σειρά από κρίσεις πανικού, ένα αυτοάνοσο, μία νόσος που ξαφνικά εμφανίστηκε, ένας ξαφνικός θάνατος. Άλλωστε όταν δεν μιλάει το στόμα θα μιλήσει το σώμα.
Το να πεις σε κάποιον που βιώνει μία κρίση πανικού να την καλωσορίσει την ώρα που συμβαίνει θα ακουστεί τουλάχιστον τρελό. Είναι μία ανεξέλεγκτη κατάσταση που συνήθως αισθανόμαστε πως θα οδηγήσει στο θάνατο. Η αλήθεια είναι πως όμως κανένας δεν πέθανε από μία κρίση πανικού, αντίθετα πολλοί άνθρωποι έφυγαν επειδή δεν έτυχε να χτυπήσει ο δικός τους συναγερμός έγκαιρα. Σήμερα νιώθω ευγνώμων για αυτή την κρίση πανικού. Ο συναισθηματικός πλούτος που ήρθε στην επιφάνεια όχι μόνο με έκανε να με γνωρίσω καλύτερα αλλά με προστάτευσε από οτιδήποτε σκοτεινό και δύσκολο είχα κρύψει και έκανα πως δεν έβλεπα. Υπό όλες αυτές τις συνθήκες για εμένα η κρίση πανικού μου ήταν ένα από τα καλύτερα δώρα που μου έκανα. Σας προσκαλώ όταν μπορέσετε να είστε ασφαλείς, να το δείτε και εσείς κάπως έτσι. Ίσως και να αλλάξει όλη την ζωή σας.
Στις εκπαιδεύτριες/η μου Περσεφόνη, Έρα, Χάρις και Χρήστο που οφείλω τόσα πολλά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Cassidy, J. (1995). Attachment and generalized anxiety disorder. In: D. Cichetti & S. Toth (Eds.), Rochester symposium on developmental psychopathology: Emotion, cognition and representation (pp. 343–370). Rochester, NY: University of Rochester Press.
Hoehn-Saric, R., & McLeod, D. R. (1988). The peripheral sympathetic nervous system: Its role in normal and pathological anxiety. Psychiatric Clinics of North America, 11, 375–386.
Williams, K. E., Chambless, D. L. & Ahrens, A. (1997). Are emotions frightening? An extension of the fear of fear construct. Behaviour Research and Therapy, 35, 239-248.