Δεν μου χρειάζεται η Οικογενειακή Συμβουλευτική
Στον δίαυλο, ως κέντρο ειδικής αγωγής, απευθύνονται συνήθως οι γονείς όταν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα με το παιδί τους. Αυτό το 'πρόβλημα' έχει διάφορες εκφράσεις όπως κάποια ανατροφοδότηση που πήραν από το σχολείο σε σχέση με δυσκολίες στην μάθηση ή προβληματική συμπεριφορά στην τάξη, ή κάτι που βλέπουν οι γονείς στο σπίτι που τους ανησυχεί. Άλλες φορές μπορεί να είναι μια πρόσφατη διάγνωση για κάποια νευροαναπτυξιακή διαταραχή (π.χ. ΔΕΠΥ, ΔΑΦ κ.λ.π.) ή και μια αντίστοιχη διάγνωση η οποία υπάρχει εδώ και καιρό για την οποία το παιδί έπαιρνε ήδη βοήθεια από κάποιο άλλο πλαίσιο.
Με αφορμή κάτι από τα παραπάνω οι γονείς αποφασίζουν να μας κάνουν το πρώτο τηλεφώνημα και κανονίζεται το πρώτο ραντεβού μαζί τους ώστε να μας περιγράψουν πιο αναλυτικά αυτό που τους προβληματίζει. Σε αυτή την πρώτη συνάντηση πολλές φορές έρχονται αντιμέτωποι με κάτι το οποίο δεν περιμένουν, αν και μέσα τους με έναν τρόπο το υποψιάζονται. 'Οτι υπάρχουν και διάφορα άλλα 'θέματα' στο σπίτι συνήθως που αφορούν εκείνους που ίσως σχετίζονται.
Πως μοιάζει συνήθως η πρώτη επικοινωνία
- Το παιδί μας παρουσιάζει κάποιο θέμα.
- Να δούμε το παιδί αλλά χρειάζεται να βλέπουμε και εσάς. Παράλληλα με την θεραπεία του παιδιού θα χρειαστεί να κάνετε και οι γονείς μια συνάντηση τον μήνα με τον θεραπευτή του παιδιού καθώς και δύο φορές τον μήνα Οικογενειακή Συμβουλευτική με οικογενειακό/συστημικό σύμβουλο.
- Τι να μας κάνετε εμάς, αφού το παιδί έχει το θέμα. Εκτός αυτού δεν έχουμε τον χρόνο, για να μην μιλήσουμε για το κόστος. Έτσι όπως μας το λέτε χρειάζεται να κάνουμε και εμείς σχεδόν όσες συνεδρίες κάνει και το παιδί μηνιαίως.
- Ναι βέβαια. Αυτό ακριβώς σας προτείνουμε, και υπάρχει σοβαρός λόγος γι' αυτό.
Το παραπάνω είναι μια απλουστευμένη μορφή της κουβέντας που γίνεται συνήθως με τους γονείς που απευθύνονται σε εμάς. Ο προβληματισμός τους απόλυτα λογικός και σεβαστός. Αυτό που τους ζητάμε έρχεται με σημαντικό κόστος σε διάφορα επίπεδα. Έρχεται και με μια αιφνιδιαστική πρόσκληση για εμπλοκή όλης της οικογένειας στην θεραπευτική διαδικασία του παιδιού.
Η οικογενειακή/συστημική προσέγγιση
Ο δίαυλος είναι ένα κέντρο με οικογενειακή προσέγγιση. Εδώ δεν βλέπουμε μόνο το παιδί αλλά όλη την οικογένεια. Παράλληλα με τις ατομικές συνεδρίες του παιδιού βλέπουμε και τους γονείς τακτικά σε συνεδρίες 'Οικογενειακής Συμβουλευτικής'. Σε αυτές τις συνεδρίες μπορεί να καλέσουμε και το ίδιο το παιδί να συμμετάσχει ή άλλο μέλος της οικογένειας όπως αδερφάκι ή ακόμα και τον παππού, την γιαγιά ή και όλους μαζί. Αυτή είναι η οικογενειακή/συστημική προσέγγιση.
Βάσει αυτής της προσέγγισης, δεν είναι βοηθητικό να βλέπουμε μόνο το παιδί καθώς η εικόνα που θα έχουμε θα είναι αποκομμένη από το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται το παιδι και πιθανώς να υπάρξουν τα παρακάτω προβλήματα:
- Δεν είναι εύκολο να γίνει κατανοητό για ποιο λόγο το παιδί παρουσιάζει κάποια συμπτώματα ή συμπεριφορές βλέποντας μόνο αυτό.
- Δεν μπορούμε να βοηθήσουμε αποτελεσματικά δουλεύοντας μόνο πάνω στο σύμπτωμα και όχι στην αιτία που το προκαλεί ή το επιδεινώνει.
- Το σύμπτωμα του παιδιού επηρεάζει και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας προκαλώντας συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές που με την σειρά τους επηρεάζουν το σύμπτωμα του παιδιού. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο ο οποίος χρειάζεται να εντοπιστεί ώστε να μπορέσει να 'σπάσει'.
- Οδηγίες που μπορεί να δώσει ο θεραπευτής του παιδιού στους γονείς είναι πολύ πιθανό να μην μπορούν να εφαρμοστούν από εκείνους καθώς αποτελούν προϊόν γνωστικής επεξεργασίας η οποία δεν λαμβάνει υπόψιν προσωπικούς ψυχοσυναισθηματικούς παράγοντες του κάθε γονιού που ενδεχομένως τον εμποδίζουν από το να τις εφαρμόσει. Σε διαφορετική περίπτωση οι γονείς θα μπορούσαν απλά να διαβάσουν κάποιο σχετικό βιβλίο ή να κάνουν μια αναζήτηση στο διαδίκτυο και να 'λύσουν΄το πρόβλημα τους.
- Συχνά η προσπάθεια εφαρμογής οδηγιών φέρνει σε ρήξη τους γονείς μεταξύ τους, καθώς προσπαθούν ο καθένας με τον δικό του τρόπο.
- Η βελτίωση των συμπτωμάτων του παιδιού απαιτεί να γίνουν αλλαγές μέσα στο οικογενειακό σύστημα. Αυτές οι αλλαγές δεν μπορούν να γίνουν μόνο μέσω του παιδιού.
Πως γίνεται
Είναι κατανοητό πως καμιά φορά φαντάζει ασαφής η σκοπιμότητα ή ακόμα και το περιεχόμενο αυτών των συνεδριών Οικογενειακής Συμβουλευτικής των γονιών, και έτσι είναι συνήθως στην αρχή. Στις πρώτες συνεδρίες γίνεται κυρίως διερεύνηση του οικογενειακού συστήματος οπότε οι παρεμβάσεις του συμβούλου είναι περιορισμένες και κατά συνέπεια ο ρόλος του ίσως φαντάζει ασαφής.
Σε αυτή την πρώτη φάση προσπαθεί να ακούσει και να διερευνήσει κυρίως τις σχέσεις των μελών της οικογένειας. Στην συνέχεια εντοπίζονται πιθανές δυσκολίες ανάμεσα στα μέλη, ανάμεσα στο ζευγάρι ή και ατομικές δυσκολίες του καθενός. Αυτές οι δυσκολίες σε σχεσιακό επίπεδο συνήθως προκαλούν συναισθήματα και συμπεριφορές φέρνοντας μια οικογένεια σε μια 'δυσλειτουργική ισορροπία'. Σε αυτή την ισορροπία είναι που ένα παιδί συνήθως θα αντιδράσει με προκλητικές ή άλλου τύπου συμπεριφορές.
Υπάρχουν ασφαλώς περιπτώσεις όπου το σύμπτωμα του παιδιού μπορεί να οφείλεται σε κάποιου τύπου παθολογία, όπως μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή π.χ. ΔΕΠΥ, ΔΑΦ, κ.λ.π. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να συμπεράνει κανείς πως το σύμπτωμα καθαυτό δεν εχει σχεση με το οικογενειακό σύστημα οπότε δεν χρειάζεται να εμπλακούν οι γονείς. Αυτή η οπτική, αν και μερικώς ορθή, δεν λαμβάνει υπόψιν την δυσλειτουργική ισορροπία στην οποία μπορεί να βρεθεί η οικογένεια λόγω του συμπτώματος του παιδιού. Δηλαδή η αρχική αιτιότητα να είναι αντίστροφη και ξεκινώντας από το σύμπτωμα να προκύψει θέμα στην οικογένεια. Δηλαδή με αρχική αιτία το σύμπτωμα του παιδιού να προκληθούν συναισθήματα και συμπεριφορές σε όλα τα μέλη τα οποία με την σειρά τους να επιδεινώσουν το σύμπτωμα και να μπουν πάλι σε αυτόν τον φαύλο κύκλο.
Τι σημαίνουν όλα αυτά
Με βάση τα παραπάνω ίσως γίνεται πιο σαφές πως η παρέμβαση που καλούμαστε να κάνουμε προκειμένου να βοηθήσουμε ένα παιδί είναι πολύ πιο περίπλοκη από ότι μπορεί να φαντάζεται κάποιος καθώς οι παράγοντες που σχετίζονται αφορούν όλη την οικογένεια. Κρίνεται λοιπόν πολύ σημαντικό οι γονείς να γνωρίζουν τα παραπάνω, ότι δηλαδή ο βαθμός που θα επιλέξουν να εμπλακούν και να δεσμευτούν σε αυτή την διαδικασία θα επηρεάσει την αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής παρέμβαση του παιδιού.
