Συστημική - Οικογενειακή συμβουλευτική & ψυχοθεραπεία
Στην ψυχολογία, με βαση την συστημική προσέγγιση, κάθε συμπεριφορά εξετάζεται όχι μεμονωμένα αλλα μεσα στο περιβάλλον όπου αναπτύσσεται. Το πρόβλημα δηλαδή ενός ατόμου αποτελεί το σύμπτωμα όλου του συστήματος στο οποίο εντάσσεται το άτομο αυτο.
Συνήθως το πιο κοντινο σύστημα είναι η οικογένεια και γι αυτό πολλες φορες η συστημική θεραπεία ονομάζεται οικογενειακή θεραπεία.
Είναι πολύ συνηθισμένο το φαινόμενο οι γονείς να απευθύνονται σε έναν ειδικό διότι ανησυχούν για κάποιο σύμπτωμα που παρουσιάζει το παιδί. Το σύμπτωμα αυτό μπορεί να είναι συμπεριφορικό, δηλαδή το παιδί παρουσιάζει κάποια περίεργη συμπεριφορά. Ως τέτοια νοείται για παράδειγμα η επιθετικότητα απέναντι σε άλλα παιδιά, η αντιδραστικότητα ή η παραβατική συμπεριφορά. Άλλες φορές το σύμπτωμα μπορεί να είναι πρόβλημα στον ύπνο, φοβίες, ενούρηση κ.λ.π.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς όπως είναι λογικό θεωρούν πως κάτι συμβαίνει με το παιδί και συχνά το πηγαίνουν σε έναν ειδικό προκειμένου να διερευνηθεί το θέμα και να μπορέσει το παιδί να 'γινει καλά'.
Σύμφωνα με την συστημική θεώρηση το σύμπτωμα του παιδιού μπορούμε να το παρομοιάσουμε με έναν συναγερμό ενός σπιτιού ο οποίος χτυπάει ξαφνικά μέσα στην νύχτα. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι μάλλον απίθανο ο ιδιοκτήτης του σπιτιού να κλείσει τον συναγερμό και να ξαναπέσει ήσυχος για ύπνο. Το πιθανότερο είναι πως θα αναζητήσει την αιτία που έκανε τον συναγερμό να χτυπήσει. Προκειμένου να εντοπιστεί καθώς και να αντιμετωπιστεί αυτή η αιτία χρειάζεται να έχουμε 'επαφή' με όλη την οικογένεια καθώς δεν είναι βοηθητικό να βλέπουμε μόνο το παιδί αποκομμένο από το οικογενειακό περιβάλλον. Αυτό διότι:
- Δεν είναι εύκολο να γίνει κατανοητό για ποιο λόγο το παιδί παρουσιάζει κάποια συμπτώματα ή συμπεριφορές βλέποντας μόνο αυτό.
- Δεν μπορούμε να βοηθήσουμε αποτελεσματικά δουλεύοντας μόνο πάνω στο σύμπτωμα και όχι στην αιτία που το προκαλεί ή το επιδεινώνει.
- Το σύμπτωμα του παιδιού επηρεάζει και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας προκαλώντας συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές που με την σειρά τους επηρεάζουν το σύμπτωμα του παιδιού. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο ο οποίος χρειάζεται να εντοπιστεί ώστε να μπορέσει να 'σπάσει'.
- Οδηγίες που μπορεί να δώσει ο θεραπευτής του παιδιού στους γονείς είναι πολύ πιθανό να μην μπορούν να εφαρμοστούν από εκείνους καθώς αποτελούν προϊόν γνωστικής επεξεργασίας η οποία δεν λαμβάνει υπόψιν προσωπικούς ψυχοσυναισθηματικούς παράγοντες του κάθε γονιού που ενδεχομένως τον εμποδίζουν από το να τις εφαρμόσει. Σε διαφορετική περίπτωση οι γονείς θα μπορούσαν απλά να διαβάσουν κάποιο σχετικό βιβλίο ή να κάνουν μια αναζήτηση στο διαδίκτυο και να 'λύσουν΄το πρόβλημα τους.
- Συχνά η προσπάθεια εφαρμογής οδηγιών φέρνει σε ρήξη τους γονείς μεταξύ τους, καθώς προσπαθούν ο καθένας με τον δικό του τρόπο.
- Η βελτίωση των συμπτωμάτων του παιδιού απαιτεί να γίνουν αλλαγές μέσα στο οικογενειακό σύστημα. Αυτές οι αλλαγές δεν μπορούν να γίνουν μόνο μέσω του παιδιού.
Υπάρχουν ασφαλώς περιπτώσεις όπου το σύμπτωμα του παιδιού μπορεί να οφείλεται σε κάποιου τύπου παθολογία, όπως μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή π.χ. ΔΕΠΥ, ΔΑΦ, κ.λ.π. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να συμπεράνει κανείς πως το σύμπτωμα καθαυτό δεν εχει σχεση με το οικογενειακό σύστημα οπότε δεν χρειάζεται να εμπλακούν οι γονείς. Αυτή η οπτική, αν και μερικώς ορθή, δεν λαμβάνει υπόψιν την δυσλειτουργική ισορροπία στην οποία μπορεί να βρεθεί η οικογένεια λόγω του συμπτώματος του παιδιού. Δηλαδή η αρχική αιτιότητα να είναι αντίστροφη και ξεκινώντας από το σύμπτωμα να προκύψει θέμα στην οικογένεια. Δηλαδή με αρχική αιτία το σύμπτωμα (παθολογία) του παιδιού να προκληθούν συναισθήματα και συμπεριφορές σε όλα τα μέλη τα οποία με την σειρά τους να επιδεινώσουν το σύμπτωμα και να μπουν πάλι σε αυτόν τον φαύλο κύκλο.
Με την οικογενειακή θεραπεία/συμβουλευτική το σύστημα οδηγείται σταδιακά στην αλλαγή μέσα από την οποία φτάνει σε μια νέα θέση ισορροπίας πολύ πιο λειτουργική για όλα τα μέλη του ενώ παράλληλα πιθανώς τα συμπτώματα του 'αναγνωρισμένου ασθενή' ως δια μαγείας να αρχίζουν να υποχωρούν.
Στον δίαυλο βλέποντας το παιδί προσπαθούμε να διερευνήσουμε και να το ανακουφίσουμε απο το σύμπτωμα ενώ παράλληλα μπορεί να προτείνουμε να δούμε και τους γονείς ή άλλα μέλη της οικογένειας ξεχωριστά. Με αυτόν τον τρόπο μας δίνεται η δυνατότητα να βοηθήσουμε πολύ πιο ουσιαστικά και άμεσα τόσο το παιδί όσο και όλη την οικογένεια.
